ศิลปะการแสดง ๔

องค์ประกอบบุคลากรในการสร้างงานศิลปะการแสดง

                 
                การสร้างงานศิลปะการแสดงทุกประเภท โดยเฉพาะการแสดงที่เป็นเรื่องราวต้องอาศัยบุคลากรที่มีความรู้  ความสามารถในด้านงานการแสดงทุกตำแหน่งหน้าที่เข้ามามีบทบาทร่วมกัน จัดเป็นองค์ประกอบหลักที่ขาดไม่ได้ 

                การศึกษาบทบาทหน้าที่ของบุคลากรในงานการแสดงหากศึกษาโดยละเอียดจะมีหลายตำแหน่งหลายฝ่าย   ทั้งนี้ขอกล่าวถึงบุคลากรที่เป็นงานหลักและควรรู้ คือ

                      ผู้อำนวยการแสดง (Producer) เป็นหัวหน้าคณะทำงานในการจัดการแสดงหรือสร้างงานละคร จึงเป็นผู้กำหนดนโยบาย รูปแบบของการแสดง และเรื่องราวที่แสดง แบ่งหรือจัดสรรหน้าที่ของแต่ละฝ่าย ควบคุมดูแลงบประมาณ ตัดสินใจในเรื่องสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการสร้างหรือผลิตงาน จึงทำหน้าที่ควบคุมการผลิตงานการแสดง และมีฐานะเป็นเจ้าของทุนในการสร้างงาน บางครั้งอาจมีบทบาทหน้าที่ในการกำกับการแสดงร่วมด้วย จะคอยติดตามงาน และแก้ไขปัญหาโดยภาพรวมที่เกี่ยวข้องกับการแสดงทั้งหมด จึงมีฐานะเป็นผู้ริเริ่มในการสร้างงานศิลปะการแสดง

                            

   หม่อมเจ้าชาตรี เฉลิมยุคล เป็นผู้มีบทบาททั้งเป็นผู้อำนวยการสร้างและกำกับการแสดง

                               

                               

         ผู้กำกับการแสดง (Director) ทำหน้าที่กำหนดทิศทางรูปแบบการแสดงคัดเลือกบทละครคัดเลือกผู้แสดง คัดเลือกผู้ร่วมงาน กำหนดการฝึกหัดฝึกซ้อม แก้ปัญหาด้านการแสดง กำกับให้ผู้แสดงแสดงให้ได้อรรถรสตามวัตถุประสงค์ และ                                                     แนวทางที่กำหนดไว้

                                

                 

ผู้กำกับเวที (Stage Manager) มีความสำคัญต่อผู้กำกับการแสดงในระหว่างฝึกซ้อม เป็นผู้ช่วยเหลือ จดบันทึกการเปลี่ยนแปลง และรายละเอียด ต่าง ๆ ในการฝึกซ้อมการแสดง รับผิดชอบหลายด้าน เช่น กำหนดการฝึกซ้อม ให้ดำเนินไปอย่างราบรื่นร่วมกับผู้กำกับการแสดง ถ่ายทอดความต้องการของผู้กำกับการแสดงให้           ผู้เกี่ยวข้องการแสดงทุกฝ่าย เช่น นักออกแบบเสื้อผ้า การแต่งหน้า ฉาก เวที ฯลฯ ประสานงานกับลูกทีมบนเวทีที่รับผิดชอบงานทุกด้าน กำหนด จัดคิวการแสดงให้นักแสดงในการเข้าฉาก ตรวจตราความเรียบร้อยทั้งในระหว่างฝึกซ้อม และแสดงจริง ทั้งบนเวที นักแสดง ฉาก ฯลฯ

                                 ผู้เขียนบท (Screenwriter)  ทำหน้าที่สร้างบทละคร (Script) โดยถ่ายทอดเรื่องราว ผ่านคำพูด และท่าทาง การแสดงออกของตัวละคร ต้องเป็นผู้มีจินตนาการกว้างไกล มีทักษะในการฟังการสังเกต มีพรสวรรค์ในการเล่าเรื่องที่ประทับใจ อาจทำงานเดี่ยว หรือมีการทำงานร่วมกันกับผู้เกี่ยวข้องหลายคนได้

                                            

                    นักแสดง (Actor)  ทำหน้าที่ถ่ายทอดเรื่องราวต่าง ๆ สู่ผู้ชม ต้องศึกษาบทละครให้เข้าใจในเรื่องราว บทบาทบุคลิกภาพ และพฤติกรรมของตัวละคร ตลอดจนความสัมพันธ์ระหว่างตัวละครในเรื่อง จดจำบทได้แม่นยำ มีความตั้งใจในการฝึกซ้อมอย่างสม่ำเสมอ มีความอดทนในการฝึกซ้อม และการแสดง

                              

  ฝ่ายฉาก (Art Director, Property Master) ทำหน้าที่ออกแบบฉาก อุปกรณ์ประกอบฉาก ที่อยู่รอบผู้แสดงบนเวที สร้างสิ่งแวดล้อมบนเวทีให้เหมาะสม จึงต้องเป็นผู้แนะนำรูปแบบของผลงานทั้งหมดที่ออกแบบ เสนอแนวคิด และสร้างสรรค์อารมณ์ และบรรยากาศของเหตุการณ์ ที่เกี่ยวกับฉาก เพื่อให้ภาพบนเวทีมีความเหมาะสม และสมจริงมากขึ้น

                               

 ฝ่ายเครื่องแต่งกาย (Costume & Make up) ออกแบบเครื่องแต่งกาย สร้างสรรค์เครื่องแต่งกาย เครื่องประดับ ให้เหมาะสมกับอายุ ฐานะ ตัวละคร ยุคสมัยของเรื่องราว  จึงต้องศึกษาเรื่องราวเหตุการณ์ บุคลิกลักษณะ อุปนิสัย เพศ สถานภาพ อายุ ของตัวละครทุกตัว ยุคสมัยในเรื่องราวที่แสดง ทั้งนี้เครื่องแต่งกาย จะช่วยให้การแสดงมีความสมบูรณ์มากขึ้น ช่วยเสริมอารมณ์ และรูปแบบของผลงานให้สมจริง จำแนกความแตกต่างระหว่างตัวเอกกับตัวรอง ชี้แนะให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างตัวละคร เปลี่ยนภาพลักษณ์ของตัวละคร เปลี่ยนพัฒนาการ อายุของตัวละคร

                              

                                 ฝ่ายเทคนิค (Light and Sound Engineer) ประกอบด้วยผู้ออกแบบแสง สี เสียง บนเวที เพื่อช่วยสร้างอารมณ์ สีสัน บรรยากาศบนเวทีให้สมจริงมากขึ้น จึงต้องทำความศึกษาเข้าใจและมีบทบาท ดังนี้ ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับฉาก สถานที่ เหตุการณ์ในเรื่องให้เข้าใจ ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับเวลาที่ปรากฏในเรื่อง และช่วงเวลาในการเปลี่ยนฉากแต่ละฉาก  ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับการปฏิสัมพันธ์ของตัวละคร ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับพัฒนาการในการดำเนินเรื่อง ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับอารมณ์ของตัวละคร และอารมณ์ของฉาก แต่ละฉาก เพื่อทำการออแบบเทคนิคแสง สี เสียง ให้เหมาะสม

                                

ฝ่ายดนตรี (Music)ในฝ่ายดนตรีต้องประกอบด้วย หัวหน้าวง ผู้จัดการวง นักดนตรี       นักแต่งเพลง นักร้อง ดนตรีช่วยเสริมอารมณ์ พฤติกรรมตัวละคร เหตุการณ์ในเรื่อง ทำให้ผู้ชมรู้สึกคล้อยตามไปกับภาพ เรื่องราวบนเวทีมากยิ่งขึ้น

                การสร้างศิลปะการแสดงต้องอาศัยบุคลากรทุกฝ่ายจึงจะทำให้ศิลปะการแสดงมีความสมบูรณ์ให้คุณค่าต่อผู้ชมได้อย่างเหมาะสม โดยเฉพาะงานศิลปะการแสดงประเภทเป็นเรื่องราว ดังนั้นบุคลากรทุกฝ่ายทุกตำแหน่งหน้าที่จึงถือว่ามีความสำคัญทุกฝ่ายทุกตำแหน่งเช่นกัน

ความสัมพันธ์ของงานศิลปะสาขาต่าง ๆ กับงานศิลปะการแสดง

                    งานศิลปะทุกแขนงล้วนเอื้ออำนวยประโยชน์ซึ่งกัน และกัน และทำให้เกิดความเข้าใจมากขึ้น เช่น ถ้าฟังดนตรีโดยมี นาฏศิลป์ วรรณกรรม จิตรกรรม ประกอบกันจะช่วยให้เข้าใจ ซาบซึ้งในงานดนตรีมากขึ้น ในทำนองเดียวกันเมื่อชมการแสดงโดยมีดนตรี มีฉากประกอบ มีวรรณกรรมเข้าร่วม ก็จะทำให้เข้าใจและซาบซึ้งในการแสดงนั้นเช่นเดียวกัน ปัจจุบันพบว่าการสร้างงานศิลปะทั้งประเภทวิจิตรศิลป์และประเภทประยุกต์ศิลป์ อาจมีงานศิลปะเข้าร่วมกันหลายสาขา แล้วนำเสนอออกมาเป็นงานศิลปะ ๑ ชิ้นได้ เช่น การสร้างสื่อโฆษณา ๑ ชิ้น พบว่ามีการผสมผสานงานวรรณกรรม การแสดง ดนตรี ฯลฯ เข้าร่วมด้วยเมื่อนำเสนองานนั้นออกมาจึงทำให้เกิดความสมบูรณ์ของข้อมูลที่ต้องการประชาสัมพันธ์นั้นมากขึ้น และได้รับความสนใจจากผู้บริโภค และสังคมมากขึ้นเช่นกัน

                                  ตัวอย่างงานนิเทศศิลป์ ซึ่งเป็นงานประเภทประยุกต์ศิลป์ 
                   สร้างสรรค์งานโดยนำเอางานศิลปะทุกสาขามาประกอบกันออกมาเป็นชิ้นงาน
                                               สาขานิเทศศิลป์ ประเภทประยุกต์ศิลป์

หลักการสร้างงานศิลปะการแสดง

       การสร้างงานศิลปะการแสดง ผู้สร้างงานต้องมีความเข้าใจในองค์ประกอบของการแสดง เพื่อให้การแสดงที่สร้างสรรค์มีความงดงามในแง่ความเป็นศิลปะอย่างสมบูรณ์ ดังนั้นในการสร้างงานศิลปะประเภทนี้ จึงต้องคำนึงถึงขั้นตอนที่เป็นพื้นฐานในการสร้างงาน ดังนี้

        แนวคิด หรือเนื้อหาการแสดง เป็นสิ่งที่ผู้สร้างงานต้องการนำเสนอเพื่อให้ผู้ชมได้สาระ หรือแง่คิดจากการแสดง ซึ่งแนวคิด หรือการสร้างเนื้อหา มักได้จากแรงบันดาลใจของผู้สร้างงาน และมีจุดมุ่งหมายที่จะแสดงแนวคิด หรือแรงบันดาลใจนั้นออกมาในรูปแบบการแสดง

        นักแสดง นักแสดงจะทำหน้าที่เป็นผู้นำเสนองานการแสดงที่มีการสร้างสรรค์ จำนวนนักแสดงจึงขึ้นอยู่กับผู้สร้างงานจะเป็นผู้พิจารณา ให้เหมาะสมกับผลงานที่สร้างสรรค์
        
        ดนตรี และการขับร้อง เป็นองค์ประกอบที่ช่วยเสริมให้การแสดงมีความสมบูรณ์ในแง่ความงามของเสียงที่ผู้ชมเกิดความรู้สึกคล้อยตามภาพการเคลื่อนไหวที่มีเสียงดนตรี และเสียงขับร้องประกอบทำให้เสริมจินตนาร่วมของผู้ชมที่มีต่อการแสดงมากขึ้น

        เครื่องแต่งกาย เป็นองค์ประกอบที่ทำให้การแสดงมีความงดงามประทับใจแก่ผู้ชม และคล้อยตามภาพบนเวที การออกแบบเครื่องแต่งกายและเครื่องประดับหากออกแบบได้งดงามเหมาะสมกับงานที่สร้างสรรค์จะทำให้การแสดงนั้นมีความงดงามประทับใจผู้ชม ยิ่งขึ้น

       ในหลักของการประดิษฐ์สร้างสรรค์ศิลปะการแสดง นอกจากองค์ประกอบที่ทำให้เกิดการแสดง หากขาดความงดงามในแง่ความเป็นศิลปะ การแสดงนั้นก็ไม่อาจสร้างความชื่นชม ประทับใจ ผู้ชมได้ ดังนั้นการสร้างงานจึงต้องมีความเข้าใจในความเป็นศิลปะทางการเคลื่อนไหว จึงควรยึดหลักการประดิษฐ์สร้างสรรค์ ดังนี้

       ๑. การประดิษฐ์สร้างงานการแสดงต้องคำนึงถึงจังหวะ เวลาในการเคลื่อนไหว การแสดงออก การนำเสนอ การแสดงอารมณ์ และการแสดงคำพูด ให้มีการแสดงออกที่เป็นระบบระเบียบ 

       ๒. การเคลื่อนไหว และจำนวนผู้แสดง รวมทั้งองค์ประกอบการแสดงอื่น ๆ เช่น ฉากและอุปกรณ์ประกอบฉาก การวางตำแหน่งต่าง ๆ บนเวที ควรมีการใช้พื้นที่อย่างเหมาะสม เพื่อให้ภาพบนเวทีมีความเป็นเอกภาพ

       ๓. ต้องมีความเข้าใจในการประดิษฐ์ท่าทางการเคลื่อนไหว และการสร้างรูปทรงให้เกิดความงาม ประดิษฐ์ท่าทางให้เหมาะกับบทเพลง เสื้อผ้าเครื่องแต่งกาย แนวคิด เรื่องราว ที่นำเสนอ เพราะท่าทางจะเป็นสื่อ ที่ทำให้ผู้ชมเข้าใจในสารที่การแสดงนำเสนอ 

       ๔. การแสดงจะต้องมีคุณค่าในการสร้างสรรค์แสดงออก ให้ผู้ชมได้เข้าใจ การแสดงจึงเป็นเครื่องมือสื่อสารอย่างหนึ่ง ที่ทำให้ผู้ชมได้รับคุณค่าจากการชมการแสดงทั้งด้านความบันเทิง สาระ การแสดงที่ดีมีคุณค่าจะสามารถสื่อสัมพันธ์กับผู้ชมให้เข้าใจ กระตุ้นให้เกิดการคิดวิเคราะห์ การมองเห็นสิ่งต่าง ๆ ทั้งด้านดี และด้านลบ เกิดแนวคิดในแง่การอนุรักษ์ สืบทอด เผยแพร่ได้อย่างเหมาะสม 

                   ตัวอย่างงานการแสดงที่ยึดตามหลักการสร้างงานศิลปะการแสดง
            ทำให้ภาพการแสดงมีความงดงามสมบูรณ์ตามหลักความงามทางสุนทรียะ
                                 ขอบคุณคลิปตัวอย่างจาก http://kaliandrews.com
     

ความสำคัญศิลปะการแสดง

        ศิลปะการแสดงเป็นงานศิลปะที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กับมนุษย์ และสังคมมาเป็นเวลายาวนาน เป็นเครื่องมือที่ถูกสร้างขึ้นในรูปแบบงานศิลปะทางการเคลื่อนไหว เข้ามาเกี่ยวข้องกับมนุษย์และสังคมในเรื่องความบันเทิง ความเชื่อ วัฒนธรรม  ประเพณี มาโดยตลอด หากมองความสำคัญของการแสดงที่มีอิทธิพลต่อมนุษย์และสังคม จะพบว่าการแสดงมีความสำคัญทั้งโดยส่วนตัว และส่วนรวม ดังนี้

       ๑. ศิลปะการแสดงสร้างความเป็นเอกลักษณ์ตัวตน และเอกลักษณ์ความเป็นชาติ กลุ่มชน สังคม เป็นเครื่องบ่งบอกและชี้ให้เห็นถึงความโดดเด่นในด้านต่าง ๆ ของสังคม ความเชื่อ ค่านิยม วิถีชีวิต ของสังคมแต่ละกลุ่มได้อย่างชัดเจน ดังนั้นไม่ว่าสังคมใด ยุคใด สมัยใด การแสดงจะเป็นเครื่องบอกเล่าเรื่องราวต่าง ๆ ของเจ้าของ หรือผู้สร้างสรรค์ได้เป็นอย่างดี 

       ๒. ทำให้เกิดความภาคภูมิใจในความเป็นเจ้าของงานศิลปะ มีความภาคภูมิใจ ที่มีส่วนได้ทำหน้าที่อนุรักษ์ สืบทอด เผยแพร่ ไม่ว่าจะโดยวิธีใด ทั้งทางตรง และทางอ้อม หากงานศิลปะนั้นมีคุณค่าความงามทางสุนทรียศาสตร์ เป็นที่ยอมรับ ยกย่อง จะทำให้ผู้เกี่ยวข้องผู้เป็นเจ้าของงานมีความรู้สึกภาคภูมิใจทั้งในสังคมส่วนรวม และในความรู้สึกส่วนตัว เมื่อศิลปะ

       ๓. บุคคลใดก็ตาม หากมองเห็นคุณค่างานศิลปะไม่ว่าสาขาใด เกิดความสนใจเข้าไปมีส่วนร้วมในกิจกรรม มีประสบการณ์ ตามรสนิยม สิ่งเหล่านี้จะเป็นพื้นฐานในการปลุกให้เกิดการคิด การจินตนาการ การสร้างสรรค์งานศิลปะนั้น ๆ ได้อย่างเหมาะสม หากชิ้นงานนั้นเต็มไปด้วยความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเหมาะสม ผลงานที่สร้างสรรค์ย่อมเป็นที่ยอมรับ เชื่อถือ งานศิลปะการแสดงก็เช่นเดียวกัน รสนิยม และปรัะสบการณ์จึงเป็นส่วนหนึ่งที่จะช่วยให้ชิ้นงานที่สร้างมีความเหมาะสม และเป็นแนวทางในการสร้างสรรค์งานศิลปะการแสดงได้เป็นอย่างดียิ่ง

       ๔. จุดประสงค์การสร้างศิลปะการแสดงผู้สร้างงานไม่ได้มุ่งหวังเพียงให้เป็นความบันเทิงสำหรับผู้ชม แต่มุ่งหวังสาระต่าง ๆ ที่สอดแทรกไว้ในรูปแบบที่แสดงอกมาภาพนำเสนอ ไม่ว่าจะเป็นความรู้ ความเข้าใจ ที่ถูกต้องเหมาะสม คุณธรรมจริยธรรมที่ดีงามตลอดจนแนวคิดอื่น ๆ ที่มีคุณค่าต่อมนุษย์ และสังคม ให้แก่ผู้ชม ดังนั้นสาระ และความบันเทิงดังกล่าวจึงขึ้นอยู่กับผู้ชมการแสดง ว่ามีการคิดวิเคราะห์สิ่งที่รับชม ได้ดีและมากน้อยอย่างไร คุณค่าในด้านนี้จึงเป็นคุณค่าที่มีผลต่อการขัดเกลาความคิดและจิตใจผู้ชมให้ผ่องใสอันก่อให้เกิดความสุขแก่ผู้สัมผัสงานการแสดงนั้น ๆ  

  ภาพยนตร์เรื่องโหมโรง เป็นตัวอย่างที่ดีของงานศิลปะการแสดง

     ที่ผู้สร้างมุ่งเน้นให้คุณค่าความสำคัญด้านความบันเทิง สาระ 

      การขัดเกลาคุณธรรมจริยธรรมแก่ผู้ชม เป็นตัวอย่างที่ดีเยี่ยม

       อีกชิ้นหนึ่งสำหรับงานศิลปะการแสดง ที่ให้คุณค่าแก่ผู้ชม

                 (ขอบคุณเจ้าของลิขสิทธิ์ภาพยนตร์เรื่องนี้)

คลิกเข้าไปทำกิจกรรมในลิ้งค์ด้านล่าง

https://docs.google.com/forms/d/1ILLBS-6CKPiygoH6vPXvLhs_aUnbca_EZAAIJ6Pwehg/edit?edit_requested=true&pli=1